Żory - miasto pełne architektonicznych skarbów

Tekst: Wiktoria Stawniak

1. Centrum Przesiadkowe

Budowa Centrum Przesiadkowego w Żorach została zrealizowana w latach 2018-2019. To serce komunikacyjne miasta, które łączy w sobie funkcje dworca, placu i przestrzeni spotkań. Priorytetem projektu dworca autobusowego było zapewnienie bezpieczeństwa i komfortu podróżnym. Integracja obszarów komunikacji pieszej w obrębie placu pozwoliła stworzyć miejsce o charakterze poczekalni, otoczone peronami, jednocześnie odseparowując pieszych od ruchu kołowego.

Wykorzystanie klinkieru w posadzce i murach nawiązuje do historycznej zabudowy starówki, podkreślając unikalny charakter miejsca. Celem projektantów z Laboratorium Architektury: Anny Małek, Tomasza Błażycy, Bartosza Garczarczyka i Pawła Maryńczuka było stworzenie budynku, który harmonizuje z otoczeniem, dlatego zdecydowano się na ograniczenie dworca szklaną fasadą, co sprawia, że staje się on bardziej otwarty i transparentny.

Budowa Centrum Przesiadkowego w Żorach miała zachęcić mieszkańców do korzystania z Bezpłatnej Komunikacji Publicznej. Dworzec ma atrakcyjną formę z nowoczesnym terminalem dla podróżnych wpasowując się do istotnych miejsc w mieście, takich jak Muzeum Ognia czy Rynek Miejski.

2. Miejska Biblioteka Publiczna w Żorach

Żorska Biblioteka to niezwykłe miejsce, które wyróżnia się nie tylko swoją architekturą, ale także funkcjonalnością i innowacyjnymi rozwiązaniami. Historyczna konstrukcja dawnego młyna elektrycznego została przekształcona w nowoczesne centrum biblioteczne, które oferuje szeroki wachlarz usług dla różnych grup społecznych. Wewnątrz budynku można znaleźć doskonale wyposażoną czytelnię prasy, wypożyczalnię książek dedykowaną dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych, a także dział multimediów, pracownię dla artystów oraz wielofunkcyjną salę konferencyjną i studio nagraniowe. To miejsce, w którym historia i nowoczesność spotykają się w harmonijnym połączeniu, tworząc niepowtarzalną atmosferę na kulturalnej mapie miasta.

Biblioteka w Żorach nie tylko gromadzi bogate zbiory, ale również zapewnia przestrzeń do organizacji różnorodnych form komunikacji społecznej. Jest miejscem spotkań, wymiany poglądów i inspiracji dla wszystkich pokoleń. Otwarta dla dorosłych, młodzieży oraz dzieci, ma charakter "biblioteki rodzinnej", gdzie każdy może znaleźć coś dla siebie. Jako instytucja dostosowana do standardów europejskich, biblioteka jest przyjazna osobom z niepełnosprawnościami, stawiając na uniwersalny dostęp do wiedzy i kultury. Jej oferta kulturalna i edukacyjna jest konkurencyjna nie tylko na poziomie regionalnym, ale także międzynarodowym.

3. Przedszkole w dzielnicy Kleszczówka

Nowa siedziba Przedszkola Nr 4 w dzielnicy Kleszczówka w Żorach to prawdziwa perełka architektoniczna. Projekt ten, stworzony przez pracownię TOPROJEKT z Rybnika, przyciąga uwagę niezwykłymi rozwiązaniami, elewacją oraz tzw. zielonym dachem z tarasem, na którym odbywają się zajęcia na świeżym powietrzu. Otrzymując szereg prestiżowych nagród, w tym Grand Prix „Zmień Wizję w Projekt” oraz nominację do Nagrody im. Miesa van der Rohe, placówka zyskała rozgłos na arenie krajowej i międzynarodowej.

Architekci podchodzili do zadania z dużym zaangażowaniem, kierując się potrzebami przyszłych użytkowników budynku. Projektując przedszkole, kładli nacisk na stworzenie przyjaznej, inspirującej przestrzeni dla dzieci. Efektem ich wysiłków jest piękny, nowoczesny budynek przedszkolny dla 125 dzieci, wyposażony w kompletną infrastrukturę, w tym kuchnię, jadalnię oraz pięć przestronnych sal zajęciowych. Dodatkowo, placówka została przystosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Projekt segmentu przedszkolnego był dla architektów wyzwaniem, zwłaszcza ze względu na trójkątny kształt działki. Zdecydowali się jednak na nietypowe rozwiązanie, umieszczając teren placu zabaw na dachu parterowego budynku, co pozwoliło na zachowanie przestronności i uniknięcie wrażenia „przytłoczenia”.

Budynek, wykonany z najwyższej jakości, ekologicznych materiałów, został doceniony za swoją funkcjonalność i estetykę. Beton lany, drewniane panele i izolacja z wełny skalnej zapewniają nie tylko atrakcyjny wygląd, ale także wysoką efektywność energetyczną oraz bezpieczeństwo użytkowania.

Dzięki swoim nietuzinkowym rozwiązaniom architektonicznym i wysokim standardom jakościowym, Przedszkole Nr 4 zdobyło uznanie zarówno ekspertów, jak i lokalnej społeczności, stając się inspiracją dla innych projektów edukacyjnych.

4. Tężnia Solankowa

W Parku Cegielnia w Żorach znajduje się największa na Śląsku i jedna z najpiękniejszych w Polsce tężnia solankowa, która przyciąga tłumy odwiedzających. Rozlokowana na obszarze parku, tężnia oferuje nie tylko lecznicze właściwości solanki z Zabłocia spływającej na gałązkach tarniny, ale także atrakcje w postaci fontanny z efektami świetlnymi i dźwiękowymi.

Jedną z najbardziej wyjątkowych cech żorskiej tężni jest taras widokowy umieszczony na jej koronie, zapewniający wspaniałe widoki na okolicę. To idealne miejsce do relaksu i podziwiania otaczającej natury. Zlokalizowana przy ul. Folwareckiej, tężnia ma imponujące rozmiary - okrągły kształt o średnicy 30 metrów i wysokość 7 metrów. Ścieżka spacerowa na koronie tężni umożliwia jeszcze lepsze podziwianie malowniczej okolicy.

Serce tężni to miejsce, gdzie można nie tylko cieszyć się inhalacją solankowej mgiełki, ale również delektować się widowiskową fontanną multimedialną, która zapewnia niezapomniane wrażenia wizualne i dźwiękowe. Cały efekt zdrowotny dopełnia naturalna solanka, gwarantująca dobroczynne oddziaływanie na zdrowie i samopoczucie.

5. Muzeum Ognia

W Żorach znajduje się także niezwykłe Muzeum, które swoim kształtem i kolorystyką przypomina płonący ogień. Ostateczna koncepcja tego wyjątkowego obiektu jest efektem pracy projektantów z renomowanej pracowni OVO Grąbczewscy Architekci. Inspirację do stworzenia budynku zbudowanego na planie pełzającego płomienia znaleziono w zarysie działki oraz istniejącej zabudowie. Prace nad projektem rozpoczęły się w 2010 roku, zaś Muzeum zostało otwarte dla publiczności 5 lat później.

Architekci postanowili nie tylko nadać budynkowi ognisty kształt, ale również dobrać odpowiednią kolorystykę. Wykorzystując miedź, która swoim barwą przypomina płomienie, oraz specjalne zabezpieczenia materiału, zapewniono trwałość i zachowanie pierwotnego koloru ścian Muzeum. Oprócz miedzi, w projekcie wykorzystano także beton, kamienie i szkło, tworząc wyjątkową kompozycję.

6. Pałac Baranowice

Pałac w Żorach, położony w dzielnicy Baranowice, to historyczna rezydencja wybudowana w XVII wieku. To doskonały przykład architektury pałacowej na terenie Żor. W XIX wieku przeszedł on przebudowę pod nadzorem Emila von Duranta. W latach 90. XX wieku pałac był opuszczony i zaczął stopniowo popadać w ruinę, jednakże przylegający do niego rozległy park, w którym rosną kilkadziesiąt dębów będących pomnikami przyrody, nadal zachowywał swój urok. W 2023 roku zakończono kompleksowy remont tego zabytkowego obiektu, przywracając mu dawny blask i historyczną wartość.

7. Muzeum Miejskie - Willa Haeringa w Żorach

Wybudowany w 1908 roku budynek stanowił wówczas jeden z najbardziej imponujących obiektów w ówczesnych Żorach. Pierwszym właścicielem był Ferdynand Haering, który był weterynarzem oraz pełnił funkcję wiceburmistrza miasta. W kolejnych latach willa zmieniała swoich właścicieli, służąc między innymi jako pensjonat dla podopiecznych Brackiej Kasy Chorych oraz jako siedziba oficerów Wojska Polskiego.

W 2008 roku Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. nabyła nieruchomość od Gminy Żory. Po przeprowadzeniu oceny technicznej stwierdzono, że budynek wymaga gruntownego remontu. Prace obejmowały m.in. wymianę więźby dachowej, konserwację elewacji oraz renowację wnętrz. Dodatkowo, przy istniejącej willi dobudowano nowy, dwukondygnacyjny obiekt o nowoczesnej stylistyce, który został przekształcony w część muzealną.

Nowa część budynku harmonijnie współgra z historyczną willą, podkreślając jej walory architektoniczne. Przez zastosowanie szklanej klatki schodowej oraz przeszkleń, wnętrza obiektu otrzymały dużo światła naturalnego, co dodatkowo podnosi atrakcyjność muzeum. Połączenie tradycyjnych materiałów z nowoczesnymi rozwiązaniami architektonicznymi sprawiło, że budynek zyskał nową funkcjonalność i elegancję.