Dla obszaru

    Kostrzyn nad Odrą - miasto skrywające historyczną Twierdzę

    Artykuł przeczytało aż 915+ użytkowników
    Kostrzyn nad Odrą to miasto położone w województwie lubuskim. W latach 2004 – 2019 odbywał się tutaj festiwal Pol’and’Rock, znany do 2017 r. jako Przystanek Woodstock. Niewielu wie o tym, że to niegdyś kwitnące miasto skrywa zespół fortyfikacji zwanych Twierdzą Kostrzyn. Jest to najstarsza twierdza bastionowa na terenie Polski. Wznoszona od pierwszej połowy XVI wieku na wzór fortec włoskich i konsekwentnie przebudowywana, była areną wielu ważnych zdarzeń.

    1. Historia Twierdzy Kostrzyn

    11 listopada 1537 r. margrabia brandenburski na Kostrzynie Jan oficjalnie dał początek umocnieniu swojej siedziby. Pierwotnie fortyfikacje były drewniano-ziemne, jednak na skutek powodzi szybko niszczały, więc zdecydowane się je umocnić murem. Budowa nowocześniejszych fortyfikacji bastionowych odbywała się pod nadzorem włoskiego inżyniera Franciszka Chiaramelli.

    Przekształcenie Kostrzyna w ufortyfikowaną rezydencję wiązało się z reorganizacją planu miasta oraz wzniesieniem licznych obiektów zaplecza np. ogrodu książęcego, arsenałów, składów prowiantu, wozowni. Od 1578 r. jej budową kierował kolejny Włoch - Roch Guerini hrabia Linari, dzięki któremu powstały zachowane do dzisiaj bastiony Król i Filip.

    Bastion Król mieści w sobie fragmenty kilku poprzedzających go mniejszych budowli, z których najstarsza pochodzić może jeszcze z połowy XVI w.

    Miasto Twierdza
    Mapa, źródło: Muzeum Twierdzy Kostrzyn

    Strategiczne położenie u zbiegu Warty i Odry, oraz ochrona, jaką zapewniała miejscu sama natura wpłynęło na zdecydowane umocnienie Kostrzyna. Pierwotnie forteca przypominała wyspę wśród wód i błot, skomunikowaną z lądem mostami i groblami. Kostrzyn był pierwszorzędnym miejscem ucieczki i sprawdził się w tej roli w okresie wojny 30-letniej, gdy za młodu schronił się w nim przyszły Wielki Elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm.

    Więziony był tu także młody następca tronu, późniejszy król pruski Fryderyk II Wielki. Tu został ścięty jego najlepszy przyjaciel por. Hermann von Katte za próbę pomocy Fryderykowi w ucieczce z kraju. Tu stacjonowały polskie oddziały Księstwa Warszawskiego podczas okupacji napoleońskiej. To tu wreszcie niemieckie wojsko pod dowództwem osławionego „kata Warszawy” gen. SS Heinza Reinefartha stawiło w 1945 r. zaciekły, lecz bezsensowny opór Armii Czerwonej kroczącej na Berlin.

    Mapa Bastion
    Mapa, źródło: Muzeum Twierdzy Kostrzyn

    Na przedstawionym powyżej planie ciemnoszarym kolorem zasygnalizowano pierwotny zasięg nieruchomości związanych z zapleczem Twierdzy i książęcą rezydencją, które wyraźnie miasto zdominowały. Czarną obwódką zaznaczono dzieła, których budowę przypisać należy Chiaramelli, zapoczątkowane jeszcze za rządów margrabiego Jana.

    Najbardziej imponującym dziełem założenia był bastion Książę (numer 3), opatrzony dwukondygnacyjnym nadszańcem.

    Model Twierdzy
    Model oddaje w przybliżeniu stan Twierdzy w połowie XVIII w., źródło: Muzeum Twierdzy Kostrzyn

    2. Zmiany i modernizacje w Twierdzy

    W czasie wojny siedmioletniej twierdzę próbowano doraźnie powiększyć, budując wokół niej szereg prowizorycznych, spiętych zasiekami szańców. W 1758 r. rosyjska armia poprzez swoje improwizowane bombardowanie wznieciła pożar, który obrócił miasto w popiół. Fortyfikacje pozostały nietknięte i w kolejnych dniach coraz intensywniej odpowiadały Rosjanom ogniem, jednak składy - jak wszystko w ich obrębie - poszły z dymem.

    Twierdza Dawniej
    Twierdza dawniej, źródło: Muzeum Twierdzy Kostrzyn

    Pod koniec lat 70-tych XIX w. rozpoczęto ostatnią już modernizację rdzenia twierdzy, m.in. nadając obecną formę jej zachowanym bramom, pogrubiając przedpiersia, umieszczając na wałach liczne poprzecznice, w tym opatrzone schronami dla dział itp.

    Wartość bojowa urządzeń fortyfikacyjnych szybko malała, a zarząd miasta wszczął starania o rozbiórkę przynajmniej ich części. W międzyczasie usunięto kurtynę między bastionami Król i Brandenburgia oraz zbyto prywatnemu właścicielowi Lunetę C, który zapoczątkował jej rozbiórkę.

    Po zakończeniu wojny splantowano umocnienia od Bastionu Królowa po Bastion Księżniczka, a pozyskany teren stopniowo pokryła miejska zabudowa. Później zlikwidowano również prawą lunetę skrzydłową na Wyspie Odrzańskiej.

    Brama Twierdza
    Brama, źródło: Muzeum Twierdzy Kostrzyn

    3. Muzeum Twierdzy Kostrzyn

    Obecnie twierdza funkcjonuje jako Muzeum. Organizowane są w niej wystawy historyczne, manewry militarne, a także wydarzenia tematyczne.

    Zachowane do dziś bastiony, obecnie chronione jako zabytki, to ledwie pozostałości niegdyś potężnego założenia, mimo to - zwłaszcza oglądane z przeciwległego brzegu Odry - wciąż imponują. Jeden z trzech zachowanych bastionów – Bastion Filip, jest udostępniony do zwiedzania od kwietnia do września. Można tam zobaczyć to, czego już nie ma. Zabytkowe kazamaty tworzą niepowtarzalny klimat, w którym odnajdują się goście w każdym przedziale wiekowym.

    Ekspozycja Twierdza
    Ekspozycja, źródło: Muzeum Twierdzy Kostrzyn

    Od roku 2014 prezentowana jest w jego wnętrzach stała ekspozycja muzealna. Jest to ekspozycja multimedialna, gdzie można dosłownie dotknąć historii. Prezentuje ona wybrane aspekty dziejów miasta i garnizonu od początku istnienia twierdzy oraz zmagań wojennych toczących się w okolicy na przestrzeni wieków. Szczegółowo zostały zaprezentowane walki o miasto w lutym i marcu 1945, oraz dzieje samego bastionu.

    4. Kostrzyńskie Pompeje

    Kostrzyńskie Pompeje
    Pompeje, źródło: Muzeum Twierdzy Kostrzyn

    Znajdująca się na koronie umocnień promenada to świetne miejsce do spaceru, skąd możemy podziwiać rozległy widok na dolinę Odry. Nad prawym brzegiem rzeki, w sąsiedztwie mostów granicznych, rozciąga się dzielnica Kostrzyna - Stare Miasto. Warto odwiedzić także Starówkę, gdzie znajdziemy tzw. Kostrzyńskie Pompeje – czyli ruiny ulic, chodników i kamienic. Są one jedyną w swoim rodzaju atrakcją turystyczną. Dla poznania całej historii miasta lepiej wybrać spacer z przewodnikiem muzealnym po Starym Mieście, w trakcie którego ruiny ożywają w opowieściach oprowadzających, a następnie obejrzeć ekspozycję, gdzie można uzupełnić swoją wiedzę i poznać burzliwą historię miasta-twierdzy.

    915
    Autor: Daibau Magazyn

    Czy artykuł był dla Ciebie przydatny?


    Pomysły na urządzenie domu

    Magazyn ze świeżymi pomysłami i poradami naszych autorów na temat urządzenia Twojej przestrzeni życiowej.

    Warunki korzystania I Polityka prywatności I Informacje o ciasteczkach I Dane firmy
    © 2023 daibau.pl, Daibau® | Wszystkie prawa zastrzeżone