Zbieranie wody deszczowej - kolektory deszczowe

1. Dlaczego warto gromadzić wodę deszczową?

1.1. Zbieranie wody deszczowej zmniejsza zużycie wody

Jednym z pierwszych argumentów, które możemy przedstawić na rzecz tego projektu, jest fakt, że przeciętna osoba zużywa około 145 litrów wody dziennie, z czego około 3,5-4 litrów przeznacza jedynie na gotowanie i picie, a resztę na mycie, kąpiel, prysznic, toalety, spłukiwanie, pranie, podlewania - innymi słowy, na wszystko, co wiąże się z użyciem wody w gospodarstwie domowym. Każda osoba zużywa codziennie około 45 litrów wody na higienę osobistą, 40 litrów na spłukiwanie toalety, 37 litrów na pranie, 11 litrów na podlewanie i około 8 litrów na mycie.

1.2. Ile można zaoszczędzić dzięki wykorzystaniu wody deszczowej?

Dane pokazują, że ponad połowa wody pitnej jest codziennie używana do różnych rodzajów prania w domu, spłukiwania toalet, podlewania roślin i innych zastosowań. Woda pitna może być jednym z najcenniejszych zasobów na planecie, i jest wielką stratą, że jest tak intensywnie zużywana w innych celach. Zbiornik deszczowy stanowi więc idealne rozwiązanie do wykorzystywania wody deszczowej zamiast wody pitnej do innych potrzeb. Ponadto, deszczówka to tzw. miękka woda, ponieważ nie zawiera chloru ani wapnia, co sprawia, że jest bardziej odpowiednia do kąpieli, prania lub podlewania. Zbieranie, przechowywanie i wykorzystywanie deszczówki nie tylko chroni środowisko, umożliwia samowystarczalność i pozwala oszczędzać, ale także ma korzystny wpływ na ludzki organizm. 

2. Zbieranie deszczówki

W zależności od umiejscowienia kolektorów deszczowych, czyli zbiornika, na powierzchni lub pod powierzchnią wyróżnia się zbiorniki naziemne i podziemne. 

2.1. Zbiorniki naziemne, tanki, cysterny 

Zbiorniki do zbierania deszczówki niekoniecznie muszą być zakopane w ziemi. Poza funkcjonalnością, nadziemne zbiorniki mogą mieć również wartość estetyczną. Dzięki postępowi w technologii produkcji i designie, obecne zbiorniki są właściwie ozdobą na elewacji budynku, w ogrodzie lub na terenie całej posesji. Obecne rodzaje i modele nadziemnych zbiorników różnią się kształtem, pojemnością i kolorem. Szczególnie modne są te w formie starożytnych amfor, z teksturami kamienia i drewna. 

Co należy wziąć pod uwagę podczas instalowania zbiornika naziemnego?

Naziemny zbiornik powinien być ustawiony blisko rynien, na równym i stabilnym podłożu. Jeśli podłoże nie jest odpowiednie, należy wyrównać powierzchnię i solidnie przymocować zbiornik. Jednocześnie zaleca się, aby zbiornik naziemny był umieszczony w cieniu, w miejscu zabezpieczonym przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych, aby woda nie przegrzewała się. Kolektor łączy się z rurami spustowymi poziomo, z góry, za pomocą filtra, który umożliwia mechaniczne oczyszczenie deszczówki przed wprowadzeniem jej do zbiornika.  

Wszystkie rodzaje naziemnych zbiorników są wykonane z bardzo wytrzymałych i odpornych materiałów, które mogą wytrzymać wszystkie warunki pogodowe i nie przepuszczają światła. 

2.2. Zbiorniki podziemne, tanki i cysterny 

Podziemne zbiorniki nazywane są cysternami lub tankami, w zależności od rozmiaru i materiału, i różnią się kształtem. Są one zakopane w dogodnym miejscu obok domu. Ponieważ znajdują się pod poziomem ziemi, nie zajmują miejsca na podwórku i są doskonałym rozwiązaniem, zwłaszcza dla nowych budynków i domów na mniejszych działkach. Materiał, rozmiar i położenie są wybierane w zależności od potrzeb, sposobu użycia, wielkości działki i składu gleby. Obecnie najczęściej używa się materiału PCV.

2.3. Plastikowe zbiorniki podziemne

Polietylen (PE) jest materiałem, który najczęściej jest wykorzystywany do budowy podziemnych zbiorników. Główne zalety cystern z PE to gładka powierzchnia wewnętrzna, która zapobiega gromadzeniu się zanieczyszczeń, oraz to, że są one odlewane w jednym kawałku bez spawania, co eliminuje ryzyko naprężenia materiału. Zalety plastikowych podziemnych zbiorników to niewielka waga własna, co ułatwia transport i montaż, gwarantowaną trwałość, odporność i wytrzymałość; istnieje również wysoka odporność na obciążenia dzięki specjalnym właściwościom materiału PE, podczas gdy materiał, geometria i grubość ścian zapewniają stabilność. 

Znacznie niższa cena jest również atutem plastikowego zbiornika podziemnego w porównaniu do zbiornika metalowego lub betonowego. 

2.4. Betonowe zbiorniki podziemne

Jednym z głównych zalet betonowego zbiornika jest ekonomiczność, niezawodność i doskonała jakość betonu. W porównaniu do plastikowych zbiorników, betonowy zbiornik jest nie tylko wygodny, ale także wytrzymały, ponieważ może udźwignąć wagę i obciążenie samochodów i ciężarówek, posiada wystarczającą odporność na boczne ciśnienie gruntu, co sprawia, że jest wystarczająco stabilny, aby nie ulegał deformacjom, a także nie ma ryzyka zapadnięcia się ziemi ani uszkodzenia w pobliżu domu. Do takiej konstrukcji używa się specjalnej mieszanki betonu, aby zapewnić długą żywotność, a jego twardość oraz wytrzymałość z czasem wzrasta. Wada betonowego zbiornika to większa masa, co utrudnia proces transportu i montażu, a także wiąże się z wyższymi kosztami. 

3. Jakie są wymiary zbiorników podziemnych?

Rozpiętość wymiarów pojedynczych zbiorników lub całego systemu jest duża. Pojemność zbiorników podziemnych zaczyna się od 1 000 litrów i może osiągnąć 50 000 litrów. Wymiar zbiornika podziemnego zależy oczywiście od wielkości obiektu i całej działki, a wraz z tymi czynnikami cena rośnie proporcjonalnie. Odpowiednia wielkość systemu zbierającego deszczówkę dla domu rodzinnego wynosi między 3 000 a 5 000 litrów, a większe pojemności są używane do większych obiektów produkcyjnych i hal. 

4. Jak instaluje się system do zbierania deszczówki?

4.1. Przygotowanie do montażu i podłączenia kolektora deszczowego 

Montaż systemu powinien być przeprowadzany przez odpowiednio wykwalifikowanego wykonawcę, który przeprowadzi wszystkie niezbędne obliczenia i prace zgodnie z instrukcjami i obowiązującymi procedurami. W trakcie instalacji systemu wszystkie instrukcje muszą być rygorystycznie przestrzegane i konsekwentnie stosowane. Przed rozpoczęciem samej pracy cały system musi być dokładnie sprawdzony, aby upewnić się, że spełnia wszystkie wymagania. Wszelkie ewentualne uszkodzenia powstałe podczas transportu na miejsce instalacji również muszą być sprawdzone. 

Wszystkie wejścia i przyłącza są projektowane zgodnie z wymaganiami zleceniodawcy. W zależności od szerokości przyłącza, wybierane są odpowiednie adaptery, przewody i zawory - to znaczy, dodatkowy sprzęt i elementy. Nic nie może być pozostawione przypadkowi, ponieważ ewentualne poprawki będą wymagały dodatkowych prac, czasu i kosztów. 

4.2. Kolektory deszczowe: wykonanie wykopu 

Maksymalna dozwolona głębokość wykopu wynosi wysokość zbiornika + 50 cm. Głębokość wykopu uwzględnia również grubość warstwy, na której zbiornik będzie stał. Ważne jest, aby wykop budowy prowadzony był pod kątem co najmniej 15°. 

4.3. Wykonywanie buforu (podłoża) 

Odpowiednia grubość warstwy podsypki z różnych rodzajów piasku wynosi od 20 do 30 cm. Podsypka powinna składać się z okrągłego materiału ziarnistego o frakcji 0-32 mm lub 0-16 mm, jeśli stosowany jest materiał kruszony. Zakazane jest stosowanie zamrożonego materiału. Podczas wykonywania ważne jest, aby bufor był twardy i zwarty, aby później nie doszło do przesuwania się ani przechylenia zbiornika. W przypadku obecności wód gruntowych, bufor powinien mieć także cienką warstwę betonu. 

4.4. Ustawianie i napełnianie zbiornika

Po usadowieniu zbiornika na podłożu, następuje zasypywanie lub wypełnianie wykopu. Zasypywanie wykonuje się tym samym materiałem, z którego wykonano bufor. Materiał jest zasypywany i ubijany warstwami do wysokości około 30 cm i na odległość co najmniej 50 cm od ścian zbiornika. Stopień ubijania materiału musi wynosić co najmniej 97%. Równocześnie z zasypywaniem przeprowadza się również napełnianie, tak aby poziom wody zawsze był na równi z poziomem nasypu materiału. Aby uniknąć deformacji dna zbiornika w przyszłości, podczas napełniania zwraca się uwagę, aby w buforze nie tworzyły się puste miejsca ani dziury, dlatego ważne jest zagęszczenie i zwartość podsypki. 

Aby uniknąć jakichkolwiek deformacji dna zbiornika lub cysterny, wszystkie puste przestrzenie muszą być dokładnie wypełnione i ubite.

4.5. Prace wykończeniowe 

Kiedy zakończy się zasypywanie zbiornika, wysokość okna dostosowuje się do otaczającego terenu. Jeśli wysokość nie jest odpowiednia, gwintowane pierścienie można łatwo przyciąć lub obniżyć. W tym celu wszystkie gwintowane pierścienie mają specjalne oznaczenia fabryczne. Na życzenie można zainstalować klapę rewizyjną z tworzywa sztucznego (PE) lub żeliwa, która może być przejezdna lub chodnikowa. Uszczelka klapy musi zostać wyczyszczona i nasmarowana specjalnym środkiem smarnym przed montażem. Dodatkowo, można zamówić specjalny zamek, aby zapobiec otwarciu klapy. 

5. Pozwolenie na budowę kolektora deszczowego 

Do gromadzenia wody deszczowej zachęcają zarówno lokalne samorządy, jak i władze na szczeblu państwowym. Organy ustawodawcze zapowiadają również liczne ułatwienia i dofinansowania retencji wód opadowych, w tym program Moja Woda. Kroki te w założeniu mają zwiększyć liczbę nowo powstających bezpiecznych zbiorników na deszczówkę.

Jednakże za promocją postawy ekologicznej nie zawsze stoi prawodawstwo, w którym próżno szukać szczegółowego wytłumaczenia sytuacji prawnej zbiorników na wodę. W efekcie każdy chętny do wybudowania naziemnego lub podziemnego zbiornika na deszczówkę napotyka na chaos informacyjny i niejednoznaczność zapisów prawnych.

Biorąc pod uwagę niejednoznaczność przepisów i wspomniany wcześniej chaos informacyjny, warto wspomnieć, że istnieją dwie sytuacje, w których prawo mówi jasno i nie pozostawia pola na interpretacje.

Pozwolenie na budowę zbiornika na deszczówkę ani pozwolenie wodnoprawne nie są potrzebne, jeśli:

- zdecydujesz się na instalację naziemnego zbiornika na deszczówkę;

- budowę zbiornika na wodę deszczową, niezależnie od jego rodzaju, realizujesz w ramach większej inwestycji np. budowy domu. W takiej sytuacji zbiornik na deszczówkę uznaje się za integralną część domu i można go zbudować w ramach uzyskanego wcześniej pozwolenia na budowę. Pamiętaj jednak, że fakt ten musisz zgłosić do właściwego starostwa powiatowego.

W sytuacji, gdy podziemny zbiornik na wodę chcesz zbudować na już wykończonej i oddanej do użytku działce, musisz liczyć się z tym, że pozwolenie na budowę może być wymagane. Paradoks polega jednak na tym, że nie zawsze tak będzie, a konieczność uzyskania pozwolenia nie wynika ani z wielkości zbiornika, ani jego umiejscowienia, ani innych obiektywnych przyczyn.

Winne temu stanowi rzeczy są zmiany w Ustawie Prawo Wodne oraz nie dość jasne przepisy Ustawy Prawo Budowlane, które w momencie tworzenia nie przewidywały jeszcze tak dużej popularności zbiorników na wodę deszczową.

6. Wykorzystanie wody deszczowej i zbiorniki na wodę

6.1. Zbiorniki na wodę: do użytku domowego 

Deszczówka ma dużą wartość użytkową. W porównaniu do wody pitnej dostarczanej przez sieć publiczną, nie zawiera wapnia ani chloru, co sprawia, że jest jeszcze bardziej odpowiednia do wszelkiego rodzaju czynności mycia i sprzątania w gospodarstwie domowym, takich jak kąpiele, prysznice, pranie oraz spłukiwanie toalet. 

6.2. Zbiorniki na wodę: wykorzystywanie do innych celów 

Ponadto, deszczówkę można wykorzystać do nawadniania trawników, ogrodów, warzywników i sadów lub napełniania stawów, basenów lub fontann. W ten sposób oszczędza się ogromne ilości wody pitnej, co szybko zauważysz płacąc niższe rachunki. 

7. Zbiorniki na wodę, kolektory deszczowe – cena 

Cena zależy przede wszystkim od producenta, materiału i wielkości każdego systemu. Zbiorniki deszczowe mogą kosztować od 200 zł do 1300 zł, cena w dużej mierze zależy od pojemności. Tańszymi odpowiednikami będą naziemne pojemniki z pokrywą, których nie trzeba montować do rynny spustowej, a jedynie otworzyć - ich cena to ok. 100 zł. Z kolei zbiorniki na wodę opadową podziemne to koszt od 1000 zł w górę.