Dom w cieniu lub w słońcu: zacienienie bez rolet

1. Pasywne zacienienie domu

1.1. Co dokładnie oznacza pasywne zacienienie?

Zacienienie pasywne to tworzenie zacienienia wewnętrznego bez użycia specjalnie zaprojektowanych i skonstruowanych do tego celu elementów elewacji. Pasywne zacienienie budynku zostaje zastąpione elementami, których funkcją nie jest przede wszystkim tworzenie cienia, ale swoim położeniem, kształtem lub rozmiarem dodatkowo przyczyniają się do tworzenia cienia i chłodu. 

Pasywne zacienienie zapewniają zadaszenia, balkony, różnego rodzaju wypusty lub zagłębienia oraz okapy, a także wysokie i gęste drzewa lub inna roślinność.

1.2. Dlaczego warto wybrać pasywne zacienienie?

Zacienienie pasywne to świetny sposób na zapewnienie większego lub lepszego zaciemnienia domu bez dodatkowych kosztów. Należy pamiętać, że zacienienie pasywne nie zastąpi żadnego rodzaju wykonanych do tego celu rolet zewnętrznych czy wewnętrznych, ale może blokować bezpośrednie przenikanie promieni słonecznych i ciepła oraz dodatkowo przyczynić się do stworzenia przyjemnego mikroklimatu i komfortu.

1.3. Projektowanie pasywnego zacienienia

Pasywne elementy zacieniające należy w zasadzie przewidzieć już na etapie planowania i projektowania domu. Jeśli chcesz zapewnić budynkowi dodatkowy cień w letnie upały, musisz wiedzieć, gdzie będą balkony, tarasy czy zadaszenia i jakie będą ich wymiary – tak naprawdę przewidzieć wszystkie części, które wystają lub są zagłębione w stosunku do podstaw poziomych i pionowych  budynku. Po zakończeniu budowy tych elementów nie da się zmienić bez rozległych prac budowlano-rzemieślniczych. Nieco więcej swobody daje sadzenie drzew na działce, co teoretycznie można zrobić później, ale o wiele łatwiej jest, jeśli takie prace prowadzi się w trakcie budowy, kiedy teren jest już i tak rozkopany.

2. Jak zaplanować zacienienie pasywne?

Zacienianie obiektu, czy to aktywne przy pomocy różnego rodzaju rolet, czy pasywne, ma sens tylko tam, gdzie nie ma wątpliwości co do bezpośredniego nasłonecznienia. Są to przede wszystkim elewacje południowa i zachodnia, a w mniejszym stopniu wschodnia. Elewacja wschodnia latem jest mniej problematyczna niż zachodnia, ponieważ temperatury poranne są niższe niż wieczorne. Budynek ze strony zachodniej jest w pełni narażony na zagrzewanie przez cały dzień. Od strony północnej zacienianie pasywne jest nie tylko bezcelowe, ale wręcz niepożądane – zbyt duże zacienienie może powodować gromadzenie się nadmiernej wilgoci, ponieważ w chłodniejszych okresach woda nie może wystarczająco szybko odparować, a wilgoć prowadzi do powstawania glonów i pleśni na elewacji.

3. Zacienienie za pomocą daszków, balkonów i wypustów

Jedną z opcji pasywnego zacienienia są daszki stanowiące część budynku, balkony czy wypusty. Elementy te powinny być tak zaprojektowane, aby wystawały poza płaszczyznę elewacji na tyle, aby latem wystarczająco zacieniać stolarkę, ale także by zimą pozwolić promieniom słonecznym przenikać do ​​wnętrza i tym samym biernie go nagrzewać. Zadaszenia, balkony i wypusty powinny mieć takie wymiary, aby były korzystne, ale nie przesadne, ponieważ w takim przypadku będą one zapobiegać przenikaniu naturalnego światła i ciepła w zimie.

4. Dom zacieniony latem i nasłoneczniony zimą

Jeśli chcesz, aby budynek był biernie zacieniony latem, ale także biernie ogrzewany zimą, wymiary wypustów na elewacji, niezależnie od ich typu, muszą być dostosowane do stałego kąta padania promieni słonecznych. Latem jest to około 30°, a zimą około 60°. W zasadzie odpowiednia szerokość wypustu, która zapewniłaby pożądane efekty to od 100 do 150 cm, choć dokładne wymiary i proporcje zależą od kilku różnych czynników. Czynniki te obejmują kąt padania promieni słonecznych w określonym położeniu geograficznym, stronę, na którą skierowana jest elewacja, oraz wielkość przeszklenia.

5. Zacienianie okapem

Podobnie pasywne zacienienie górnej kondygnacji można uzyskać okapem, który oprócz ochrony przed przegrzaniem, chroni również elewację przed wpływami atmosferycznymi, takimi jak intensywny deszcz, śnieg, grad itp. Sam okap nad elewacją gwarantuje jej znacznie dłuższą żywotność, ponieważ w większości przypadków pozostaje ona czysta i sucha.

Okap jest charakterystyczny dla dachów dwuspadowych i wielospadowych, rzadziej spotykany jest przy dachach płaskich, dlatego elewacje domów z dachami płaskimi powinny być częściej odnawiane.

6. Zacienianie roślinami

6.1. Ważne jest, gdzie posadzone są drzewa

Budynek można również pasywnie zacienić, sadząc drzewa przed większymi przeszklonymi powierzchniami. W tym sensie najlepsze są drzewa liściaste, których liście opadają jesienią, tak że zimą obiekt jest oświetlony i biernie ogrzewany, natomiast latem, gdy drzewa są w pełnym rozkwicie, gęste liście tworzą upragniony cień. Ponadto drzewa liściaste zapewniają jednocześnie większy stopień prywatności, ponieważ działają jak „zewnętrzna kurtyna”, która blokuje niepożądane spojrzenia. Jeśli chcesz zachować ten sam stopień prywatności zimą, lepiej wybrać drzewa iglaste, ponieważ zachowują one swoje igły w zimie. Z drugiej strony ich wada polega właśnie na tym, że zapobiegają biernemu nagrzewaniu się wnętrza w okresie zimowym. Być może najlepszym kompromisem w takiej sytuacji są sosny, których igły są cienkie i rzadkie, dzięki czemu zimą przepuszczają promienie słoneczne, a jednocześnie stanowią subtelną barierę wizualną.

6.2. Jakie drzewa wybrać?

Jeśli zdecydujesz się zacienić swój dom drzewami, powinieneś być bardzo ostrożny przy wyborze miejsca. Korzenie większych drzew mogą być bardzo agresywne i uszkadzać instalacje kanalizacyjne, wodne lub inne znajdujące się pod powierzchnią gruntu, dlatego muszą być one sadzone w odległości co najmniej 4 m od instalacji. Zasada ta musi być brana pod uwagę również w przypadku innych elementów budynku, ponieważ korzenie drzew mogą za kilka lat zacząć podnosić ścieżki, deformować dojścia lub uszkadzać podwórko w inny sposób. Oprócz odstępów należy również wybrać rodzaj drzewa, którego korzenie rosną głęboko, a nie szeroko, i które są niższe, ponieważ bardzo wysokie drzewa oznaczają bardziej rozgałęziony system korzeniowy. W końcu korona drzewa nie może być zbyt duża, gdy osiągnie ono pełnię wzrostu, ponieważ będzie musiało być regularnie przycinane, aby nie uszkadzało elewacji.

Idealna wysokość drzewa do pasywnego zacienienia, posadzonego w pobliżu budynku, to 6-8 m. Idealna szerokość korony wynosiłaby 5-6 m. Takie drzewo pokryje całą elewację górnej kondygnacji, ale jednocześnie nie będzie zagrażać samemu budynkowi.