1. Tynki i tynkowanie - co trzeba wiedzieć?

1.1. Tynk elewacyjny

Elewacja chroni każdy budynek przed warunkami atmosferycznymi, deszczem i wilgocią. Wraz z dachem jest to najbardziej odsłonięta część konstrukcji, która musi wytrzymać najsilniejsze i najbardziej niekorzystne wpływy środowiska, które mogą nawet doprowadzić do uszkodzeń. Wybór systemu elewacji, materiału i konstrukcji jest bardzo ważny i wpływa na żywotność elewacji tak samo jak złożoność jej utrzymania w dobrym stanie. Najpopularniejszymi warstwami wykończeniowymi elewacji w naszym kraju są wciąż różne tynki, które oferują wiele unikalnych rozwiązań i wariacji. Dostępne są różne kolory, granulacje, obróbki, struktury i właściwości mechaniczne.

1.2. Dlaczego warto wybrać tynk?

Tynk to bardzo przystępny cenowo rodzaj materiału, a jednocześnie estetycznie akceptowalne rozwiązanie. Ogromną zaletą tynku jest to, że łatwo się ją nakłada, więc być może sam wykonasz tynkowanie. Uszkodzenia powierzchni, pęknięcia i szczeliny można łatwo naprawić. Tynk to wreszcie materiał, który pozwala nawet na artystyczną swobodę, jeśli chodzi o dobór kolorów, odcieni, wzorów, a także sposoby obróbki pozwalające uzyskać różne faktury. Ponadto tynki produkowane są z różnymi dodatkami, które zmieniają jej właściwości chemiczne, mechaniczne i fizyczne. Krótko mówiąc, możliwości są naprawdę liczne.

1.3. Wady tynku

Słabością tynku jest jego wrażliwość na warunki atmosferyczne. W porównaniu z elewacjami wykonanymi z innych materiałów, tynk niszczeje szybciej i musi być regularnie odnawiany – przynajmniej co 10 lat przemalowywany. Po prostu zapomnij o możliwości tynkowania domu z dachem bez okapu - taka fasada zostanie całkowicie zniszczona za kilka lat. Kolejną słabością tynku jest pojawienie się glonów i pleśni, zwłaszcza na obszarach o dużej ilości opadów i dużej wilgotności. Można je zwalczać środkami chemicznymi, ale te nie są całkowicie nieszkodliwe dla środowiska lub zdrowia ludzkiego; najgorsze jest to, że glony pojawiają się ponownie za kilka lat. Glony stwarzają problem zwłaszcza tam, gdzie występuje izolacja termiczna, ponieważ uniemożliwiają, czyli spowalniają przepływ ciepła z wewnątrz na zewnątrz, co prowadzi do zawilgocenia zaprawy oraz do trudniejszego i dłuższego schnięcia.

2. Jakie są rodzaje tynków?

2.1. Duży wybór

Dostępnych jest naprawdę wiele rodzajów tynków: akrylowe, silikatowe, silikonowe, silikatowo-silikonowe, silikonowo akrylowe i mineralne. Oprócz składu, elastyczności, przyczepności i wytrzymałości, wszystkie różnią się najbardziej wodoodpornością i paro przepuszczalnością, przy czym zaprawa akrylowa jest mniej paroprzepuszczalna i wodoszczelna w porównaniu z zaprawą silikatową, natomiast zaprawa silikonowa jest całkowicie wodoodporna. Różnice jakościowe pomiędzy rodzajami tynków decydują o tym, jaki będzie zastosowany w konkretnym systemie elewacyjnym, ponieważ nie każdy tynk nadaje się do każdej elewacji, lecz na odwrót: na jedną elewację stosuje się zwykle kilka rodzajów tynków. Wybierając zaprawę najlepiej kierować się zaleceniami producenta. W zasadzie ​​nie ma specjalnych ograniczeń dla elewacji z ociepleniem EPS (styropian), natomiast dla elewacji z wełną mineralną zalecane są zaprawy o nieco lepszej paro przepuszczalności.

2.2. Tynk akrylowy

Pojawienie się tynków akrylowych było swoistą rewolucją na rynku tynków i w wykonaniu elewacji. W porównaniu z zaprawami wapienno-cementowymi, spoiwo do zapraw akrylowych jest łatwe w aplikacji, a jednocześnie ma doskonałe właściwości wodo- i paro odporności. Tynkom akrylowym można bez żadnych ograniczeń dodawać warstwy farb i powłok, są one stosunkowo stabilne i odporne na promienie UV, do wysychania można stosować wzmacniacze, szczególnie zimą, gdy temperatury powietrza są niskie.

2.3. Tynki silikonowe

Zaprawy silikonowe są ostatnimi z tej serii, ale posiadają doskonałe właściwości sprężyste, wodoodporność, stabilne kolory (ochrona przed promieniami UV) i generalnie są bardzo trwałe nawet w najtrudniejszych warunkach środowiskowych. Najlepiej widać to przy wahaniach temperatur, przy których zwykła zaprawa pęka, a silikon „działa” i nie pęka nawet przy dużych różnicach temperatur.

2.4 Tynki silikatowe

W przypadku zapraw silikatowych ważne jest spoiwo ze szkła wodnego oraz proces chemicznego silikonowania, które umożliwiają mocne wiązanie z podłożem i wyższą paro przepuszczalność. Dodatkowo ze względu na wysoką wartość pH tj. kwasowości, są dość odporne na glony i pleśń. Mają jednak jedną wadę - ograniczoną paletę kolorów, co może być problemem pod względem estetycznym.

2.5. Tynki silikatowo-silikonowe, silikonowo akrylowe

Zaprawy kombinowane, takie jak silikatowo-silikonowe i silikonowo akrylowe, mają tę zaletę, że zawierają jednocześnie właściwości i zalety wszystkich zapraw wykończeniowych. Silikatowo-silikonowy jest idealnie paroprzepuszczalny i wodoodporny, natomiast inne charakteryzują się naprawdę szeroką gamą kolorystyczną i wysoką paro przepuszczalnością. Dlatego oferują więcej opcji niż każda zaprawa z osobna.

2.6. Tynki mineralne suche

Jest to fabrycznie przygotowana mieszanka wapna, cementu i piasku. Ich zaletą jest to, że są higroskopijne, co oznacza, że ​​pochłaniają wilgoć z powietrza, a dzięki licznym żyłkom wchodzącym w ich strukturę równomiernie przenoszą wodę po powierzchni. Umożliwia to znacznie szybsze suszenie, a tym samym zapobiega tworzeniu się pleśni i alg.

2.7. Tynki mozaikowe (dekoracyjne)

Tynki te produkowane są na bazie wysokiej jakości emulsji akrylowej i wielobarwnego ziarna marmuru do trwałej ochrony powierzchni elewacji. Znane są z wyjątkowej wytrzymałości i odporności na uszkodzenia i plamy, choć należą do grupy cienkich warstw, o grubości do 3 mm. Zaletą tej zaprawy kompozytowej jest zawartość żywicy, która zapobiega wnikaniu wody do mieszanki, ale jednocześnie umożliwia jej odparowanie. Dlatego takie tynki można myć i czyścić wodą, a właściwie strumieniem ciśnieniowym, bez obawy o uszkodzenie (oczywiście należy uważać na siłę strumienia). Dzięki tym właściwościom tynk mozaikowy znajduje również zastosowanie jako ostatnia warstwa podłoży elewacyjnych – jest łatwy w utrzymaniu i może świetnie wyglądać.

3. Proces tynkowania

3.1 Kiedy tynkować elewację?

Aby tynkowanie elewacji było wykonane fachowo tak, jak powinno i dobrze wyglądało, a tynk był trwały i zachował wszystkie swoje właściwości, nie można go kłaść kiedykolwiek i jakkolwiek. Pęknięcia i uszkodzenia najczęściej pojawiają się jesienią i wczesną zimą, kiedy wilgotność jest najwyższa, co spowalnia wysychanie i gdy temperatury zaczynają gwałtownie spadać. Miesiące te są zatem najmniej odpowiednie do wykonania elewacji, dlatego zalecamy ich unikanie. Ogólnie rzecz biorąc, w idealnych warunkach do pracy na elewacji wilgotność nie powinna przekraczać 65%, a bezpośredniemu nasłonecznieniu i przenikaniu wiatru należy zapobiegać poprzez stosowanie siatek ochronnych, rozciągniętych wokół budynku, w pewnej odległości. Okres od marca do listopada w temperaturach od 5°C do 35°C jest pod tym względem całkiem odpowiedni.

3.2. Przygotowanie powierzchni do tynkowania

Przed wykończeniem jakiejkolwiek ściany, czy to elewacji zewnętrznej, czy ścian wewnętrznych, podłoże musi być odpowiednio przygotowane. Pęknięcia, odpryski  i inne nierówności należy najpierw naprawić. Następnie ściana jest wzmacniana siatką konstrukcyjną, zwłaszcza jeśli jest wykonana z różnych materiałów. W niektórych przypadkach (np. gdy ściana jest wykonana z betonu komórkowego / siporexu / pianobetonu) najpierw pokrywana jest powłokami dla lepszej przyczepności zaprawy do istniejącego podłoża. Natomiast mur ceglany, ponieważ jest mniej porowaty, wymaga obróbki natryskowej. Po wyschnięciu wykonuje się tynkowanie.

3.3. Mieszanka tynku

Mieszankę zaprawy robi się na miejscu w mikserze, choć praktyczniej jest kupić gotową, którą również trzeba wymieszać. Mieszankę można mieszać ręcznie, jeśli chodzi o mniejszą ilość, najczęściej do prac wewnętrznych i napraw uszkodzeń, a jeśli jest to duża ilość to w profesjonalnej maszynie lub betoniarce. Zasadą jest mieszać, aż masa będzie jednolita i całkowicie gładka, bez grudek. W większości przypadków producent podaje w instrukcjach optymalne proporcje zaprawy i wody oraz czas mieszania mieszanki.

3.4. Nakładanie tynku na powierzchnię

Przed nałożeniem tynku na ścianę mocuje się metalowe profile, które służą do kontrolowania równomiernej grubości aplikacji na całej powierzchni. Zawsze tynkuje się kielnią, tak by powstały pionowe pasy. Po wyschnięciu zaprawy powierzchnia jest dalej obrabiana zgodnie z życzeniem, tak, jak powinien wyglądać efekt końcowy. W tym sensie istnieje kilka sposobów pracy i rodzajów tekstur, które można uzyskać.

3.5. Warstwy tynku

Zaprawę można nakładać na elewację w jednej lub dwóch warstwach, co jest uwarunkowane istniejącą powierzchnią ściany. W przypadku ścian wewnętrznych wystarczy jedna warstwa, natomiast na elewację nakłada się zwykle dwie warstwy, aby była bardziej  wytrzymała i trwała. Na elewację najpierw się nakłada tak zwany grunt lub szorstką zaprawę, a następnie na nią cienką warstwę tynku. Ze względu na różne faktury te dwie warstwy mają jednolitą i ładną powierzchnię.

4. Wykonywanie zaprawy i tynkowanie

4.1. Ręczne wykonywanie i nakładanie tynku

Ręczne wykonywanie i nakładanie zaprawy to bardzo stara technika obróbki powierzchni. Jest to bardziej złożona technika pracy, którą nie wszyscy wykonawcy wykonują. Dawniej stosowano głównie zaprawy wapienne, których strukturę obecnie udoskonalono dodatkami cementowymi. Mieszankę do zaprawy ręcznej przygotowuje się w mikserze. Najbardziej oczywistą zaletą ręcznego wykonania jest tworzenie artystycznych i oryginalnych faktur z wzorami. W ten sposób powstają bardzo różne powierzchnie: od rustykalnych, antycznych, po szorstkie powłoki lub ledwo zauważalne tekstury. Wadą ręcznego robienia zaprawy i tynkowania jest nierównomierna gęstość i grubość materiału, ponieważ mieszanka nie zawsze wyjdzie taka sama.

4.2. Maszynowe wykonanie i nakładanie tynku

Tynkowanie maszynowe sprawia, że ​​obróbka ścian jest znacznie szybsza i tańsza. Technikę ręcznego tynkowania zastąpiono, pojawieniem się pomp kompresyjnych, metodą maszynowego wstrzykiwania tynku. Zaletą tynków maszynowych, czyli maszynowego tynkowania, jest szybsza praca. Z drugiej strony sama zaprawa jest lepszej jakości i dzięki ciągłemu mieszaniu bardziej jednorodna, a przy tym zawsze ma ten sam skład i jest bardziej równomiernie rozprowadzona. Kolejną wielką zaletą tynkowania maszynowego jest powierzchnia z jednego kawałka, czyli bez spoin, która nie łuszczy się lub musi być później załatana. Istnieje kilka rodzajów tynków maszynowych różniących się twardością i właściwościami izolacyjnymi.

5. Obróbka tynku

5.1 Zaprawa drobnoziarnista - zaprawa gruboziarnista

 Podział zaprawy na grubą i drobną jest najbardziej podstawowy. Gładkość lub chropowatość zaprawy zależy od wielkości ziarna, które w przypadku zapraw drobnoziarnistych jest rozdrabniane na proszek, natomiast w przypadku zapraw gruboziarnistych pozostawia się grubszą granulację. Tynki drobniejsze stosuje się zwykle na ściany wewnętrzne, natomiast grubsze są lepsze na elewacje, ponieważ są mniej wrażliwe na zabrudzenia, bardziej odporne i trwałe.

5.2. Tynk strukturalny

Jest to rodzaj szorstkiej zaprawy, którą można rozpoznać po ziarnistej strukturze utworzonej przez granulki kwarcu. Tynk strukturalny wygląda na nierówny i sękaty. Jest to doskonały wybór do pomieszczeń, w których ściany nie są całkowicie gładkie, ponieważ jego faktura i struktura nieco korygują mankamenty ściany. Tynki strukturalne ożywiają przestrzeń i nadają jej namacalności, jakiej nie mają zwykłe płaskie ściany. Dlatego często wystarczy wybielenie, ponieważ pożądany efekt uzyskamy dzięki samej fakturze ściany. Słabością takiego tynku jest to, że ze względu na swoją nieprzepuszczalność nie nadaje się do pomieszczeń, w których powierzchnie szybko się brudzą i zawilgacają, czyli do kuchni i łazienek, ponieważ taka ściana będzie trudna do czyszczenia.

5.3. Tynk teksturalny

Tynk teksturalny  posiada unikalną fakturę „reliefu”, która może imitować kruszony kamień, tworzyć mapę świata, marokańską ścianę, strukturę węgla, fakturę drewna lub papieru. Najważniejsze jest to, że zaprawa ta charakteryzuje się plastycznością, co umożliwia wykonywanie bardzo wymagających prac rzemieślniczych i technicznych, jak i artystycznych. Z pewnością jest niezastąpiony we wnętrzu, w którym powierzchnie ścian są najważniejszym elementem wystroju. Ograniczenie tynku teksturalnego polega na tym, że jego zastosowanie wymaga całkowicie płaskiej i gładko obrobionej ściany oraz nie ma mowy o wilgotnych pomieszczeniach, ponieważ szybko wchłania wilgoć i niszczeje.

5.4. Tynk wenecki

Jest to wielowarstwowy tynk dekoracyjny, który od razu można rozpoznać po tym, że imituje fakturę marmuru. Tynk wenecki wykonany jest z farb akrylowych lub naturalnych, proszku kamieni szlachetnych oraz polimerów syntetycznych. Jest to niezwykle elegancki tynk, który nadaje przestrzeni blasku luksusu i przepychu. Tynk wenecki to tradycyjny rodzaj, który był używany w starożytności i charakteryzuje się trwałością i długowiecznością.

5.5. Tynk mineralny

Zaprawa mineralna to mieszanka cementu, minerałów i wapna. Wapno służy jako środek dezynfekujący, który zapobiega tworzeniu się glonów i pleśni. Ze względu na swoją paro przepuszczalność, zaprawa tego typu jest doskonałym wyborem do pomieszczeń, które wymagają regulacji wilgotności, ponieważ minerały mają tę właściwość. Dodatkową zaletą jest to, że jest to najbardziej podstawowa i najtańsza zaprawa o wszechstronnym zastosowaniu.

5.6. Imitacje kamienia, cegły, drewna

Pod koniec ubiegłego wieku tynki cieszyły się dużą popularnością, ponieważ ze względu na swoją fakturę i ostateczny wygląd można było nimi imitować droższe materiały, takie jak kamień, cegła i drewno. Do takiego tynkowania potrzebny jest szablon, który po nałożeniu tynku dociska się do podłoża pozostawiając odcisk. Szablon usuwa się, gdy zaprawa jest jeszcze mokra, aby nie pozostał przyklejony do ściany. Tynk imitujący inne materiały jest faktycznie tłoczony, więc nierówna powierzchnia nie nadaje się do pomieszczeń roboczych, gdzie możliwość zabrudzenia jest duża. Do tego tynku dostępne są różne rodzaje spoiw. Tynki silikonowe nadają się do imitacji cegły, tynki na bazie organicznej i lazurowych farb elewacyjnych do imitacji drewna oraz tynki mar mulitowe w połączeniu z powłokami podstawowymi do imitacji płaskiego kamienia.

6. Cena zaprawy i tynkowania

Cena zaprawy nie różni się w zależności od sposobu tynkowania. Ceny tynkowania ręcznego z materiałem  wahają się od 50 do 70 zł/m2.

Tynkowanie ręczne może kosztować 50-70 zł/m2, a maszynowe 40-60 zł/m2. Oczywiście zakup materiałów, prace przygotowawcze i późniejsza obróbka są dodatkowo płatne.